Forum Hadriani

Forum Hadriani was de meest noordelijke Romeinse stad op het Europese vasteland. De stad was gelegen op de plaats van het tegenwoordige Voorburg (gemeente Leidschendam-Voorburg). Forum Hadriani is na Noviomagus (Nijmegen) de oudste stad van Nederland.

Forum Hadriani was oorspronkelijk een nederzetting van de Germaanse stam der Cananefaten, die in het westelijk kustgebied van Germania Inferior woonden. Zij hadden hun dorp langs de Corbulogracht gebouwd. Deze waterweg was rond 47 n. Chr. door de Romeinse generaal Corbulo aangelegd, en vormde een belangrijke economische verbinding tussen de Rijn en de Maas. De Cananefaten waren bondgenoten van de Romeinen en leverden onder meer soldaten voor de hulptroepen van de legioenen.

In 121 en 122 maakte keizer Hadrianus een grote rondtocht langs de noordwestelijke grenzen van het Rijk, hierbij deed hij ook de Cananefaatse nederzetting aan. Tijdens dit bezoek verleende de keizer hen marktrechten en gaf het dorp zijn naam, Forum Hadriani (Markt van Hadrianus). De nederzetting werd hierop geheel herbouwd volgens Romeins ontwerp.

Waarschijnlijk kreeg Forum Hadriani tijdens het bewind van Antoninus Pius, rond het jaar 150 stadsrechten en werd een Municipium. De officiële naam werd toen Municipium Aelium Cananefatium (Aelius was de familienaam van Hadrianus) afgekort tot MAC. Deze afkorting is ook gegraveerd op de Romeinse mijlpalen die in de streek gevonden zijn bij de Haagse nieuwbouwwijk Wateringse Veld, in Rijswijk en in Monster. De mijlpalen gaven de afstand aan naar de stad.

Door de economische betekenis werd Forum Hadriani een belangrijke lokale stad. Daarom werd deze dan ook vermeld op de bekende Peutinger kaart, een soort routekaart uit de Romeinse tijd.

De stad

Met een oppervlakte van ongeveer 300 bij 400 meter was Forum Hadriani niet echt een grote plaats. Toch waren alle specifieke eigenschappen van Romeinse stad aanwezig. Er was een stadsmuur met meerdere poorten en er was een dubbele gracht om de stad. Binnen de muren was een recht stratenpatroon waarlangs diverse stenen gebouwen en tempeltjes waren gebouwd. Er was een badhuis, een herberg en woonhuizen. In totaal woonden er ongeveer 1000 mensen.

Na de Romeinse Tijd

Na verloop van tijd kreeg Forum Hadriani te kampen met epidemieën en overvallen door Chaukische en Saksische piraten en weer later met toenemende wateroverlast en invallen van de Friezen. Rond 270 werd de stad door de Romeinen verlaten. Forum Hadriani is daarna in verval geraakt. Op de plaats waar de stad ooit stond is nu niets meer te zien, al bevinden zich nog wel veel restanten onder de grond. Het Voorburgse park Arentsburg ligt grotendeels over de restanten Forum Hadriani. Hier is een gedenkzuil geplaatst ter herinnering aan de Romeinse stad.


Reuvens bij de opgraving van Forum Hadriani

Belangrijke opgravingen zijn op de locatie Arentsburg verricht in de eerste helft van de negentiende eeuw door Reuvens en begin twintigste eeuw door Holwerda. Onder andere restanten van de straten, huizen, de stadsmuur en een poort zijn terug gevonden. In 2005 zijn de laatste opgravingen geweest. Er werd onder meer bronzen vaatwerk, twee complete Romeinse wagenwielen en een klein Jupiter altaar gevonden.